Άρθρο της Ελένης Αποσπόρη, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας και Προέδρου της Επιτροπής Ισότητας Φύλων (ΕΙΦ) του ΟΠΑ

Η Διεθνής Ημέρα των Γυναικών αποτελεί φόρο τιμής για τις γυναίκες που αγωνίστηκαν και αγωνίζονται για την ισότητα των φύλων. Ταυτόχρονα, αποτελεί και μια συνεχή υπενθύμιση ότι η ισότητα των φύλων απαιτεί αδιάκοπη, εντατική και συντονισμένη προσπάθεια για τη δημιουργία και εφαρμογή πολιτικών έμφυλης ισότητας, για την ουσιαστική ενδυνάμωση των γυναικών και για το σπάσιμο των έμφυλων προκαταλήψεων. 

Η τρέχουσα κατάσταση

Η πρόοδος που έχει συντελεστεί στη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των ανδρών και των γυναικών είναι αργή και ο δρόμος για την πλήρη ισότητα είναι μακρύς. Σύμφωνα με το Gender Equality Index του European Institute for Gender Equality για το 2021 [1], μεταξύ 2010 και 2021 ο δείκτης ισότητας των φύλων για την Ευρώπη αυξήθηκε μόλις κατά 4,9 μονάδες (από 63,1/100 το 2010 σε 68,0/100 το 2021). Με αυτό το ρυθμό, η πλήρης ισότητα των φύλων θα απαιτούσε περισσότερες από 6 δεκαετίες για να επιτευχθεί. Οι τομείς στους οποίους η ανισότητα είναι περισσότερο εμφανής είναι εκείνοι που σχετίζονται με την εξουσία, και ιδιαίτερα τη λήψη αποφάσεων οικονομικής φύσης (π.χ. συμμετοχή των γυναικών σε υψηλές διοικητικές θέσεις), τη γνώση, και ιδιαίτερα το διαχωρισμό μεταξύ των φύλων στο αντικείμενο των πανεπιστημιακών σπουδών (μεγαλύτερη συμμετοχή γυναικών σε προγράμματα σπουδών που σχετίζονται με την εκπαίδευση, την υγεία και την κοινωνικές υπηρεσίες σε σύγκριση με τη συμμετοχή τους σε προγράμματα σπουδών που σχετίζονται με τα πεδία ΕΤΜΜ-STEM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική, Μαθηματικά)), και το χρόνο, και ιδιαίτερα αυτόν που αφιερώνεται σε δραστηριότητες φροντίδας παιδιών ή/και ηλικιωμένων. 

Προκαταλήψεις και στερεότυπα

Η ανισότητα σε αυτούς τους τομείς σχετίζεται στενά με συνειδητές αλλά και μη συνειδητές προκαταλήψεις, και με στερεότυπα που σχετίζονται με τους ρόλους και τις ικανότητες των γυναικών. Η συνειδητή προκατάληψη ως προς το φύλο (conscious gender bias) εκφράζεται ρητά και αποτελεί συνειδητή άποψη του ατόμου που την εκφέρει. Η μη συνειδητή προκατάληψη ως προς το φύλο (unconscious gender bias) εκδηλώνεται με τη λήψη αποφάσεων ή την εκφορά κρίσεων που βασίζονται στην προηγούμενη εμπειρία του ατόμου, τον βαθιά ριζωμένο τρόπο σκέψης και τις μη φανερές, σιωπηρές υποθέσεις και ερμηνείες που κάνει σχετικά με τους ρόλους, τις ικανότητες, τη συμπεριφορά και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ανδρών και των γυναικών. Σε αυτή την περίπτωση, το άτομο λαμβάνει αποφάσεις και εκφέρει κρίσεις χωρίς να έχει επίγνωση της επιρροής των πιο πάνω παραγόντων στην απόφαση ή την κρίση του [2].

Τόσο η συνειδητή όσο και η μη συνειδητή προκατάληψη έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο διαχωρισμό των ρόλων μεταξύ ανδρών και γυναικών και τη δημιουργία στερεοτύπων. Το κυρίαρχο στερεότυπο θέλει τις γυναίκες να ασχολούνται με τη φροντίδα των μελών της οικογένειας και τη διαχείριση του νοικοκυριού και τους άνδρες να είναι οι προστάτες τις οικογένειας και οι υπεύθυνοι για την απόκτηση του οικογενειακού εισοδήματος. Οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα με βάση το φύλο μπορούν να περιορίσουν την ανάπτυξη των ικανοτήτων των γυναικών, τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές προοπτικές τους, και την εξέλιξή τους γενικότερα. 

Σπάζοντας τις προκαταλήψεις

Ο εορτασμός της Διεθνούς Ημέρας των Γυναικών μας υπενθυμίζει ότι προκειμένου να επιταχύνουμε την επίτευξη της ισότητας των φύλων, είναι αδήριτη ανάγκη να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων που εμποδίζουν τις γυναίκες να αξιοποιήσουν τις ικανότητές τους. Όλες και όλοι μπορούμε να συμβάλλουμε στη δημιουργία ενός κόσμου που αποδέχεται τη διαφορετικότητα, τη συμπεριληπτικότητα και την ισότητα, μακριά από προκαταλήψεις και στερεότυπα. To έργο Horizon 2020 “Transparent and Resilient Gender Equality through Integrated Monitoring, Planning and Implementation” (TARGETED-MPI) [3], το οποίο συντονίζει το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στοχεύει στο σπάσιμο των έμφυλων προκαταλήψεων στον ακαδημαϊκό τομέα μέσω της ανάπτυξης και εφαρμογής Σχεδίων Δράσης για την Ισότητα των Φύλων σε πέντε πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής.

[1] EIGE, 2022. Gender Equality Index 2021. Διαθέσιμο στο: https://eige.europa.eu/gender-equality-index.

[2] EIGE, 2022. Gender Equality in Academia and Research. Διαθέσιμο στο: https://eige.europa.eu/gender-mainstreaming/toolkits/gear/why-change-must-be-structural.

[3] Ιστοσελίδα TARGETED-MPI: https://targeted-mpi.eu/.